1- مقدمه
قابلیت تحرک در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری در معرض تحولات اجتماعی، فناوری و اقتصادی قرار دارد، سه مولفهی تحولآفرینِ اساسی، این تغییر و تحولات را شکل دادهاند: وسایل نقلیه الکتریکیElectric vehicle(EV) و پیشرانههای دیگر، خدمات حمل و نقل بلادرنگon‑demand mobility servicesو وسایل نقلیه متصل و خودمختارconnected and autonomous vehicles(CAV).
صنایع مختلف با ظهور بازارهای جدید متحول میشوند، در حالی که برخی دیگر از صنایع با یکدیگر ترکیب شده و برخی دیگر به طور کامل از بین میروند. برندگان احتمالاً کسانی هستند که بتوانند تأثیرات و زمان تحول را به درستی و به موقع درک کنند و فرصتهای مناسب را دنبال کنند. این به معنای تطبیق سریع مدلهای کسبوکار و عملیاتی، ایجاد و حفظ مشارکتهای مناسب و اهداف مالکیت است.
2- اکوسیستم تحرک آینده
تحول تحرک توسط سه جریان اصلی نوآورانهی مبتنی بر فناوری هدایت میشود:
-
برقی کردن وسایل نقلیه (EV ) و پیشرانههای جایگزین،
-
وسایلنقلیه متصل و خودمختار (CAV)
-
خدمات به عنوان تحرک (MaaS).
سه روند بزرگ فوق؛ اساساً قابلیت تحرک را برای مصرفکنندگان و کسبوکارها تغییر میدهد.
تغییرات اجتماعی، فناوری و اقتصادی تحولآفرینی در بازار خودرو، صنعت حمل و نقل و تحرک به وجود آمده است و اساساً نحوه جابجایی مردم و محصولات را تغییر میدهد. بازارهای دیگر نیز(نظیر بیمه، ارائهدهنگان سرویسهای نگهداری و تعمیرات، سازندگان قطعات اولیه و …) با ظهور بازارهای جدید، یا از بین میروند و یا با بازار خودرو و صنعت حمل و نقل ادغام میشوند. تازهواردین و استارتاپها، که به دنبال استفاده از تجربه و منابع خود برای ایجاد موقعیتهای پایدار در بازار و تثبیت جایگاه خود هستند، اساسا این بازارها را به چالش میکشند.
در میان تداوم رشد جمعیت، شهرنشینی و نگرانیهای زیست محیطی، اشکال جدید تحرک برای حمایت از مراکز جمعیتی و فعالیتهای اقتصادی بسیار مهم است. سیستمهای تحرکِ امروز از ازدحام، کمبود نیرو، تصادفات و گرانی رنج میبرند. اما سیستمهای تحرکِ آینده؛ نوید تحرک اقتصادی، ایمن و اقتصادی را خواهند داد و تأثیر کمتری بر سلامت و محیط زیست خواهد داشت.
هر کدام از جریانهای اصلی فوق(برقی کردن وسایل نقلیه (EV ) و پیشرانههای جایگزین، وسایلنقلیه متصل و خودمختار (CAV) خدمات به عنوان تحرک (MaaS)) به طور مستقل و به شکل قابلتوجهی اکوسیستم حمل و نقل را متحول میکنند. اما در عین حال انتظار میرود که این سه روند در کنار هم، تغییرات بیسابقهای را در این اکوسیستم ایجاد نمایند.
به واسطهی ظهور این روندها و پیشرفتهای حاصل از آنها، یک اکوسیستم بسیار موثرتر، مجهز به داده و بدون راننده که مصرفکنندگان را در قلب خود جای داده است، جایگزین سیستمهای خودرومحورِ فعلی میشود. کاربران میتوانند بهصورت یکپارچه بین حالتهای حمل و نقل عمومی، شخصی، بر اساس تقاضا و شیوههای حمل و نقل برنامهریزیشده، جابجا شوند، در حالی که با دریافت اطلاعات پویا در مورد سفر خود، قادر خواهند بود تا تغییرات مورد نظر را در میانه سفر ایجاد نمایند.
با تکامل اکوسیستم تحرک، پیشبینی میشود، ارزش جهانی این اکوسیستم تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱ تریلیون دلار آمریکا برسد.
ارزش پیشنهادی در اکوسیستمهای حمل و نقل در حال تغییر است، همچنین انتظار میرود که به تناسب آن، مدلهای کسبوکار مختلف به وجود بیایند.
با این حال، بسته به میزانِ نرخِ شهرنشینی افراد، گزینههای حمل و نقل موجود، زیرساختها و البته سیاستهای محلی، روند گسترش این اکوسیستم میتواند به طور قابل توجهی در سطح یک کشور و در سطح یک شهر متفاوت باشد. حمایت دولت به طور قابل توجهی بر هر سه روند تحولآفرین تأثیر میگذارد. همچنین بر شکل و سرعت توسعهی اکوسیستم جدید اثرگذار است.
از منظر بخش خصوصی، تغییر توسط یک شرکت یا یک بخش پیش نخواهد رفت. در عوض، برای توسعهی راهحلهای مناسب تحرک، به همکاری بیسابقه ای نیاز است. تغییرات سریع در یک اکوسیستم، نیازمند تصمیمات سریع در مورد تغییرات اعمالشده در مدلهای کسبوکار و عملیاتی، مشارکتها و اهداف مالکیت است.
در ادامه، با در نظر گرفتن هر یک از سه روند تحولآفرینِ مبتنی بر فناوری از جنبههای زمان، تأثیر و پیامدها برای فعالان بازار، جزئیات بیشتری از چشم اندازِ در حال تکامل تحرک را مورد بررسی قرار میدهیم.
1-2وسایل نقلیه الکتریکی
تا پایان سال ۲۰۱۷، بیش از ۳ میلیون وسیله نقلیه الکتریکی در سراسر جهان وجود داشت. اگرچه این رقم کمتر از ۱ درصد از کل جمعیت وسائل نقلیه است، اما بدون شک الکتریکی کردن در راس برنامههای OEMها قرار گرفته است. با اعلام ممنوعیتهای بعدی برای وسایل نقلیه موتور احتراق داخلی (ICE) در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، OEMها چاره ای جز سازگاری با شرایط جدید و این ممنوعیتها ندارند.
ولوو(VOLVO)متعهد شده است که تا سال ۲۰۱۹ فقط مدلهای کاملاً برقی یا هیبریدی تولید کند. تقریباً تمام خودروسازان بزرگ وعده دادهاند که سرمایهگذاری قابل توجهی در فناوری الکتریکی داشته باشند. با توجه به این روند، OEMها در تلاشند تا در رقابت در ارتقا فناوری باتری و دسترسی مطمئن به مواد اولیه ضروری پیروز شوند.
از دیدگاه مصرف کننده، میزان پذیرشوسایل نقلیه الکتریکی به طور قابل توجهی در کشورها متفاوت است و به شدت تحت تأثیر سیاستهای محلی قرار دارد. به عنوان مثال، یارانه قابل ملاحظهی دولت نروژ در سال ۲۰۱۷ باعث شد که تقریباً سهم ۴۰ درصدی از فروش وسایل نقلیه جدید را وسایل نقلیه باتری الکتریکی (BEV) و وسایل نقلیه هیبریدی پلاگین (PHEV) تشکیل دهند. به همین ترتیب، ایالات متحده و چین نیز با تکیه بر مشوقهای مالی قویِ خود توانستند، بیش از نیمی از سهم جهانی وسایل نقلیه الکتریکیِ فعلی را به خود اختصاص دهند. انگلیس نیز در این زمینه به طور مداوم در حال پیشرفت است و رشد آن تا سال ۲۰۳۰ شتاب خواهد گرفت، پپشبینیها حاکی از آن است که وسایل نقلیه الکتریکی میتوانند ۶۹ درصد از فروش خودروهای سواری و ۵۷ درصد از فروش خودروهای تجاری سبک (LCV) را به خود اختصاص دهند. دولت انگلیس در مقالهای با عنوان”Road to Zero”، استراتژی ممنوعیت استفاده از اتومبیلهای معمولی در جادههای کشور تا سال ۲۰۴۰ را مجدداً مورد تأیید قرار داده است، در این مقاله اهداف استراتژی مشخص شده و این استراتژی با تعهدات مشابه در فرانسه، چین، نروژ، هند و … همسو شده است.
بدون شک سیاستهای زیست محیطی و بهداشتی دولت انگلستان که در سال ۲۰۱۷ معرفی شد، بزرگترین محرک برای حرکت مصرفکنندگان به سمت وسائل نقلیه الکتریکی است. این موارد شامل مالیاتهای غیرمستقیم بالاتر برای خودرو و اتومبیلهای دیزلی، ارائهی امتیازات برای استفاده از خودروهای پلاگین و اعمال جریمه برای تولید گازهای آلاینده در منطقه ‘T-charge’ لندن است، این سیاستهای تشویقی در کنار توسعهی زیرساختهای شارژ این وسائل، افزایش آگاهی مصرفکننده و کاهش هزینههای کلی مالکیت(TCO) ، منجر به پذیرش بیشتر و بیشتر وسائل نقلیه الکتریکی توسط مصرفکنندگان میشود.
نقش خودروهای تجاری سبک(مانند انواع کامیونهای پیکآپ و ونها) در اقتصاد حمل و نقل پررنگتر است و به صورت گسترده در این صنعت مورد استفاده قرار میگیرند، تحلیلها حاکی از پتانسیل قابل توجه بخشِ خودروهای تجاری سبک در پذیرش وسائل نقلیه الکتریکی است. با این حال، به دلیل عدم وجود مدلهای مناسب کافی در بازار، پذیرش فناوری توسط خودروهای تجاری سبک چند گام عقبتر از پذیرش فناوری توسط وسایل نقلیه مسافری است. از طرف دیگر، روند الکتریکی کردن وسایل نقلیه تجاری سنگینتر؛ به دلیل بزرگ بودن باتریهای مورد نیاز برای حمل بار در مسافتهای طولانی و محدودیت مدت زمان شارژ در این وسایل نقلیه، ممکن است به طور قابل توجهی طولانیتر شود. بهرهبرداری از سوختهای جایگزین مانند گاز طبیعی و هیدروژن در اکوسیستم حمل و نقل و به خصوص در مسافتهای طولانی همچنان منطقی است.
پذیرش و گسترش خودروهای الکتریکی مانند پذیرش و گسترش هر پدیدهی نوظهور دیگر نیازمند تغییرات اجتماعی و رفتاری متعددی است، در این راستا سه مانع اصلی همچنان باقی مانده است:
-
هزینهی کل مالکیت(TCO):
برابری هزینهی کلِ مالکیت وسایل نقلیه ICE با هزینهی کلِ مالکیت وسایل نقلیه الکتریکی(EV) یکی از پیششرطهای اساسی برای پذیرش EV توسط کاربران است. در صورت عدم وجود مشوقهای بیشتر دولتی، انتظار میرود که برابری این هزینه در حدود سال ۲۰۲۰ برای خودروهای LCV رخ دهد، وسایل نقلیه مسافربری نیز به زودی این مانع را برطرف خواهند کرد، که منجر به تحولات متعددی میشود:
-
افت هزینههای مربوط به بستههای باتری: هزینهی بستههای باتری (که به طور معمول ۴۰ درصد از هزینه کل EV را تشکیل میدهد) در ۷ سال گذشته بیش از ۷۰ درصد کاهش یافته است و انتظار میرود هزینهی کنونی نیز تا سال ۲۰۳۰ به دلیل پیشرفت های تکنولوژیکی (مانند شیمی سلولی) و رشد اقتصادِ تولید نصف شود.
-
کاهش هزینههای سوخت: شارژ EV به ازای هر مایل، باید به میزان قابلتوجهی ارزانتر از بنزین یا گازوئیل باشد، با کمک فناوریهایی مانند شارژرهای هوشمند و سیستم داد و ستد انرژی میان وسیله نقلیه و شبکه (V2G) 40 تا ۵۰ درصد هزینههای خدمات، تعمیر و نگهداری(SMR) ، به دلیل وجود قطعات متحرک بسیار کمتر در خودروهای الکتریکی کاهش مییابد.
-
ارزش اسقاط (RV) بهتر خودروهای EV: به دلیل نگرانیهای فزایندهای که در رابطه با خراب شدن باتری، ریسک تعویض و کاهش سریع قیمت خودروهای جدید وجود دارد، ارزش اسقاط خودروهای EV در حال حاضر بسیار کمتر از خودروهای ICE همتراز آنهاست. این شرایط احتمالا در طی ۱ تا۳ سال آینده باقی میماند، اما پس از آن، ارزش اسقاط این خودروها با توجه به دلایلی نظیر پیشرفت باتریها و ظهور طیف گستردهتری از مدلهای باکیفیتِ جدیدتر، پیشرفت بازار انبوه و سیاستگذاریهای حمایتی مرتبط با خودروهای EV، احتمالاً بهبود مییابد.
-
ظرفیت افزایشیافته باتری و گسترش شبکهی شارژ و … منجر به افزایش بهرهوری میشود: این امر عمدتا ناوگان خدمات تحرک و ناوگان LCV که بسیار مورد استفاده قرار میگیرند را تحت تأثیر قرار میدهد. وقتی یک وسیله نقلیه برای دریافت شارژ بیشتر از جاده خارج میشود، بهرهوری کاهش مییابد، اما با بهبود ظرفیت باتری، پوشش شبکه شارژ و سرعت شارژ، بهرهوری افزایش خواهد یافت.
-
انتخاب و عملکرد EV: محدودیت دسترسی به بازارهای انبوه هنوز وجود دارد، اما با ادامهی روند سرمایهگذاری OEMها در مدلهای جدید در هر دو بخش بازارهای اولیه(Premium) و بازارهای انبوه ، این دسترسی به طور قابل توجهی بهبود خواهد یافت. آمار و ارقام حاکی از آن است که تقاضا برای برخی از مدلهای EV به مراتب از میزان عرضهی تولیدکنندگان موجود پیشی گرفته است، این آمار امیدوارکننده، نیازمند افزایش تولید EV هاست.
-
آگاهی
-
«نگرانی در مورد ظرفیت باتری»: این نگرانی هنوز هم برخی از خریداران خودروهای EV را از خرید منصرف میکند. با این حال، تجزیه و تحلیلها نشان میدهد که چنین نگرانیهایی در ۹۹.۳ درصد از سفرهای فعلی انگلستان و با توجه به ظرفیت فعلیِ باتری در EVهای کنونی؛ بیاساس هستند. این واقعیتی است که باید با گذشت زمان، دیدگاهها را تغییر دهد.
-
مقایسههای منتشر شده: نتایج حاصله از تعداد مطالعات انجام شده و مقایسههای صورتگرفته در رابطه با صرفهجوییهای بالقوه در هزینههای مصرفکننده، نشان میدهد که میزان درآمدزایی و سایر مزایای EV همچنان کم است. انتظار میرود که این روند به مرور تغییر کند.
-
-
زیرساخت
برای ارتقا میزان اطمینان کاربرانِ EV و حمایت از چشمانداز دولت انگلیس برای پذیرش EV، افزایش قابل توجه نقاط شارژ عمومی ضروری است. اگرچه در حال حاضر شارژ EV از طریق شارژهای خانگی تامین میشود، اما انتظار میرود نسبت شارژ عمومی به شارژ خانگی با گذشت زمان بیشتر شود. گسترش زیرساختها یک معضل است، زیرا پرونده تجاریِ پوشش جامع شارژ تا زمان استفادهی گسترده از EV ها باز است، حال اینکه استفاده گسترده از EV ها خود در گرو رشدِ شبکهی جامع شارژ است.
به این معضلها، معضل ایجاد زیرساختهای مورد نیاز برای تأمین برقِ بیشتر را نیز اضافه کنید و واضح است که همکاری بخش عمومی و خصوصی در راستای رفع این معضلها ضروری است. دولت انگلیس بیش از ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا از صندوق سرمایهگذاری زیرساخت شارژ خصوصی/ عمومیCIIF) ) را به توسعهی این زیرساختها اختصاص داده است. اگرچه این شروع خوبی است، اما سرمایه بسیار بیشتری نیاز خواهد بود.
مزایای استفاده از EV مشخص است: هوای پاکتر، خیابانهای ساکتتر و فرصتی برای دستیابی به اهداف کاهش انتشار کربن در جهان برای مواجهه با تغییرات آب و هوایی. دولتها نیز برای دستیابی به جایگاه رهبریِ صنایع داخلی در زنجیرهی ارزش در حال ظهور EV، تلاش خواهند کرد. به طور کلی، این یک شروع امیدوار کننده است، اما پیشرفتEVها به همکاری مداوم بازیکنان مختلف اکوسیستم بستگی دارد.
2-2افزایش تحرک درخواستی و MaaS
در بسیاری از بازارها، شاهدِ تغییر واضحی در نوع نگاه مصرفکنندگان به تحرک هستیم، از جمله در دیدگاه آنها نسبت به مالکیت وسیلهنقلیه. این روند به ویژه در مناطق شهری که در آن افراد با گزینههای حملونقل متنوعتری برخوردار هستند، بارزتر است. در نظرسنجی جهانی خودرو که در سال ۲۰۱۹ توسط KPMG انجام شده است، ۳۹٪ از مصرفکنندگان علاقهای به مالکیت وسایل نقلیه ندارند، امروزه نیمی از دارندگان اتومبیل معتقدند که تا سال ۲۰۲۵ دیگر صاحب وسیله نقلیه شخصی نخواهند بود و گزینههای حملونقل دیگری را جایگزین خودروهای شخصی خواهند کرد. به همین ترتیب، ارقام وزارت حمل و نقل انگلیس در رابطه با گواهینامههای صادرشده، نشان میدهد که درصد مردانی که در سنین ۲۰-۱۷ سال دارای گواهینامه رانندگی بودهاند، از ۵۱ درصد در اواسط دهه ۱۹۹۰ به ۲۹ درصد در سال ۲۰۱۷ کاهش یافته است (و برای مردان ۲۹-۲۱ ساله از ۸۱ درصد به ۶۹ درصد). این تغییرات را میتوان تا حدی به تغییرات روند تقاضای مصرفکننده در رفع نیازهای حمل و نقلیِ وی نسبت داد، به عبارت دیگر مصرفکنندهی امروز به تحرک “به عنوان یک سرویس” نگاه میکند و آن را جایگزین مالکیت کرده است. همانطور که ظهور شرکتهای خصوصیِ اجارهی بلادرنگ خودرو مانند Uber وLyft ، به سرعت مورد استقبال طیف گستردهای از مشتریان در شهرهای جهان قرار گرفته است.
تحرک به عنوان سرویس، چگونگی حرکت مصرفکنندگان و مشاغل از روند مالکیت وسیله نقلیه به سمت حمل و نقل مبتنی بر سرویس، مفهومی در حال تکامل است. از این نظر، MaaS شامل تجمع چند حالتهی شیوههای حمل و نقل و همچنین تحرک بلادرنگ است.
در چشم انداز کلی تحرک، سازمانها در چهار حوزه به نوآوری میپردازند تا مدلهای جدید کسبوکار و خدمات را ایجاد نمایند.
-
تجمع MaaS چند حالته(تجمیعکنندگان خدمات تحرک به عنوان یک سرویس):
نمونههای زیادی در سراسر جهان وجود دارد که مشتریان میتوانند از طریق یک پلتفرمِ پرداخت واحد از طریق شیوههای حمل و نقلی مختلف (که توسط ارائهدهندگان مختلف ارائه میگردد) نیازهای حمل و نقل خود را پاسخ دهند. اگرچه چنین خدماتی معمولاً به حمل و نقل عمومی محدود میشوند، نسخههای خصوصی و عمومی جدید و یکپارچهای در حال ظهور هستند.
MaaS Global در Helsinki فنلاند از یک پلتفرم MaaS بهره میبرد و همچنین در حال آزمایش طرحی در کشورهای دیگر از جمله انگلیس است. این شرکت یک محصول به نام Whim با اشتراک ماهانه تولید کرده است. مشتریان میتوانند از طریق قطار، اتوبوس، تاکسی، کرایه اتومبیل و اشتراک دوچرخه در یک برنامه واحد، سفرهای شخصی را برنامهریزی و پرداخت کنند یا اشتراک “all in” را خریداری کنند که به واسطهی آن قادر خواهند بود تا تمام نیازهای حمل و نقل شهری خود را با یک قیمت ثابت پرداخت نمایند.
و Helsinki تنها مثال این پلتفرم نیست. دنور، لسآنجلس، لاس وگاس، سنگاپور، بارسلونا، هانوفر، وین، مونت پلیه، گوتنبرگ، پاریس و آیندهوون همگی به نوعی راهحل MaaS در نظر گرفتهاند. علی رغم این تحولات هیجانانگیز، مقامات دولتی همچنان تلاش میکنند تا تجربه کاربر از MaaS را با تنظیم مطلوب سیاستهای رشد اقتصادی، شمول اجتماعی، بهینهسازی فضا، منافع زیستمحیطی و سلامت و رفاه شهروندان ارتقا دهند. همچنین فرصت بزرگی برای MaaS برای جایگزینی اتومبیلهای سازمانی وجود دارد، هرچند که این امر نیاز به تغییرات قابلتوجهی در سیاستهای مالیاتی دارد.
-
خدمات حق اشتراک اتومبیل
طی چند سال گذشته، شاهد نوآوری در خدمات اشتراک خودروهای جدید هستیم. قراردادهای سنتی شخصی یا قراردادهای اجاره بلندمدت با قراردادهای ماهانه بیمه، نگهداری و تعمیرات و سایر هزینهها یکپارچه شده و در قالب یک محصول ارائه و به صورت آنلاین در دسترس قرار میگیرد. مصرفکنندگان به طور فزایندهای مایل به چشمپوشی از مالکیت وسایل نقلیه شخصی برای دستیابی به انعطافپذیری بیشتر هستند. خدمات حق اشتراک اتومبیل میتواند برای افرادی که هنوز هم میخواهند به صورت تمام وقت به یک وسیله نقلیه دسترسی داشته باشند و مدلهای مختلفی را امتحان کنند،
جذاب باشد.
OEMها و پلتفرمهای مستقل هر دو در حال معرفی طرحهای حق اشتراک جدید و آزمایش مدلهای کسبوکار و عملیاتی جدید هستند. این مشارکت از نظر OEMها مهمتر است، چرا که این طرحها فرصتی برای حفظ روابط با مشتریان و پس گرفتن کنترل از ارائهدهندگانِ پلتفرمِ خدمات بلادرنگ در حوزهی ارتباطات با مشتری ایجاد میکند.
-
تحرک بلادرنگ
محبوبیت ارائهدهندگان خدمات مربوط به اتومبیلهای اجارهایِ خصوصی بلادرنگ، در حال افزایش است. آنها اتصال مشتری، پرداختهای بلادرنگ، الگوریتمهای مسیریابی هوشمند و مجموعه بزرگی از رانندگان را ارائه میدهند. بارزترین نمونه Uber است که در سال ۲۰۱۲ به انگلستان معرفی شد و در ۴ سال اول بیش از ۲۰ میلیون سفر را ثبت کرد. در اوایل سال ۲۰۱۷، نیمی از جمعیت انگلیس به خدمات Uber دسترسی داشتند. با این حال، استقبال از خدمات تحرک، تنها به درخواست خدمات بلادرنگ محدود نمیشود. علاقه به طرحهای اشتراک خودرو مانند BMW’s DriveNow نیز در این زمینه بهطور مدام در حال افزایش است. نوآوری دیگر مربوط به خدمات شاتل پویا است که به آن ترانزیت پاسخگو به تقاضا نیز گفته میشود (مانندViaVan) که حمل و نقل جمعی را با مسیریابی پویا ترکیب میکند.
انتظار می رود نفوذ چنین خدماتی با ظهور وسایل نقلیه خودمختار (AV) و با کاهش آشکار مالکیت وسایل نقلیه، به ویژه در مناطق شهری، بیشتر رشد کند. تقریباً نیمی از هزینههای اجارهی بلادرنگ وسایلنقلیه شخصی مربوط به راننده است و در نتیجه، با ظهور خودروهای خودمختار و ایجاد AV MaaS تا سال ۲۰۳۰، هزینهها برای مصرفکننده به صورت تخمینی، ۴۰ درصد ارزانتر از مالکیت وسایل نقلیه شخصی، تمام میشود.
-
نوآوری وسایل نقلیه تجاری