1- مقدمه
در نظر بسیاری از افراد، کرونا بیماری میباشد که تاثیرات وسیع، لیکن کوتاه مدتی را بر روی کسب‌وکارها ایجاد می‌کند. با این وجود، هنگامی که مساله‌ای در جهان، چنین وسعت همه‌گیری دارد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که تاثیرات آن پس از مدتی از میان بروند؛ بلکه باید خود را برای تاثیرات پایدار در جنبه‌های مختلف کسب‌وکار آماده نمود.
نویسندگان
لیلا خلجی
مدیر پروژه شرکت مگفا
سهیلا خلجی
کارشناس مشاوره شرکت مگفا
. شاید بتوان این تغییرات را به نوعی یک جهش ژنتیکی در DNA بازارها و کسب‌وکارها، با قدرت تخریب خلاقانه در اقتصاد ناامید که میتواند بقا یا از میان رفتن کسب‌وکارها را مشخص کند، دانست.
تاثیرات این بحران، از اثرگذاری بر روی مشتریان کسب‌وکارها آغاز میشود، سپس شرکتها را تحت تاثیر قرار داده و درنتیجه، وضعیت رقابت در صنایع مختلف را تغییر می‌دهد. تغییر رفتار مصرف‌کنندگان در این شرایط میتواند پایدار بوده و محصولات و کانال‌های توزیع کسب‌وکار را تحت تاثیر قرار دهد، از طرف دیگر، شرکتها برای جلوگیری از ضرر و زیان‌های بی‌شمار در این بحران، نیازمند راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای رفع چالش‌ها در زمینه‌های مختلف مرتبط با سرمایه‌انسانی، مدیریت زنجیره تامین، فروش و بازاریابی، تکنولوژی‌ها و فرآیند‌های کاری مورد استفاده و سایر بخش‌ها می‌باشند که در بسیاری از موارد، میتواند به عنوان دانش در درون سازمان ذخیره شده و شایستگی‌های خاصی را برای آن ایجاد نماید. این تغییرات در بازار خدمات شرکتها و نیز در درون آنها جهت مقابله با تهدیدات، باعث نوآوری‌هایی میشود که بازار رقابتی صنایع مختلف را تحت الشعاع قرار داده و خود باعث ایجاد تحولات عظیم و پایدار دیگری می‌گردد؛ تحولاتی که نه تنها می‌توانند دامنه اثرگذاری وسیعی داشته باشند، بلکه تاثیرات آنها به مراتب فراتر از بازه زمانی این بحران باقی خواهند ماند. همچنین تاثیرات کووید ۱۹ در سراسر جهان به خصوص در بخش فناوری بسیار قابل توجه است. از تأثیر روی تأمین مواد اولیه ، ایجاد اختلال در زنجیره ارزش الکترونیک ، تا خطر تورم روی محصولات که کاملا مشهود است. از دیدگاه مثبت، این اختلال باعث تسریع در کار از راه دور و تمرکز سریع در ارزیابی و کاهش خطر زنجیره ارزش end-to-end شده است. علاوه بر این، کاهش احتمالی انتشار کربن که میتواند منجر به تمرکز مجدد بر روی اقدامات پایداری شود.
2-تاثیر کووید ۱۹ بر اکوسیستم استارت آپی جهان
در این بخش براساس سوالاتی که از ۱۰۷۰ نفر در بیش از ۵۰ کشور جهان انجام شده است وضعیت استارت آپها از ۵ جنبه سرمایه(Capital)، استعداد و شغل(Talent and Jobs)، بازار(Market)، عملیات و مدیریت(Oprations and Management) و سیاست(Policy) مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه ارائه می‌گردد:
-
سرمایه
براساس بررسیهای انجام شده، ۴۱ درصد استارت آپ ها در وضعیتی قرار دارند اگر تا مدتی محدود (سه ماه) نتوانند بودجه مورد نیاز برای بقا و فعالیت را تامین نمایند، از رقابت حذف شده و حیات آنان خاتمه خواهد یافت. البته حدود ۲۹ درصد استارت آپها قبل از شیوع ویروس کرونا در این بحران بودهاند اما با شیوع ویروس کرونا بیش از ۴۰ درصد استارت آپها در این وضعیت قرار گرفته اند.
به منظور بقای استارت آپها در بحران ایجاد شده، مهم است بدانند که چه عواملی باعث میشود آنها در مسیر این بحران قرار گیرند و همچنین لازم است سیاست ها و فعالیت هایی که میتواند تاثیر مثبتی در پایداری آنها داشته باشد را شناسایی کنند. بررسی سرمایه گذاری انجام شده بر روی استارت آپ ها بعد از شیوع ویروس کرونا نشان می‌دهد ۲۸ بیلیون دلار سرمایه گذاری قابل انجام روی استارت آپها از دست رفته است. همچنین با مقایسه مناطق مختلف دنیا همانند آنچه که در شکل۱ نمایش داده شده است، میزان سرمایه گذاری در استارت آپها به ترتیب در چین و آسیا کاهش چشمگیری داشته است که این آمار با توجه به سرمایه گذاری چین در استارت آپ های منطقه آسیا قابل قبول میباشد [۱].
-
استعداد و شغل
از زمان وقوع بحران کرونا، ۷۴ درصد از استارت آپها مجبور به خاتمه کار کارکنان تمام وقت شده‌اند. ۳۹ درصد این استارت آپها مجبور به اخراج بیش از ۲۰ درصد از کارکنان خود شده‌اند و همچنین ۲۶ درصد از استارت آپها، مجبور به رهاکردن ۶۰ درصد کارکنان خود شده‌اند. شکل ۲ و شکل ۳ میزان تغییرات در تعداد و هزینه‌های نیروی انسانی استارت آپها در دوران ویروس کرونا بر اساس نظرسنجی‌های انجام شده را نشان می‌دهد.
شکل۲- درصد تغییرات در تعداد نیروهای انسانی اپ‌ها
شکل ۳- درصد تغییرات در هزینه‌های نیروی انسانی استارت اپ‌ها
با بررسی سهم استارت آپ‌های فعال در قاره‌های مختلف در رابطه با قطع همکاری یا خاتمه دادن به پایان کار کارکنان خود می‌توان گفت: آمریکای شمالی با سهم ۸۴ درصدی در صدر قرار دارد، سپس اروپا با ۶۷ درصد و آسیا با ۵۹ درصد در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند[۱].
-
بازار
در بررسیهای انجام شده، ۷۴ درصد از استارت آپها گفته‌اند که درآمد آنان کاهش یافته است همچنین متداول‌ترین نوع تغییر در میزان درآمد استارت‌آپ‌ها بر اساس بررسیهای انجام شده، تغییر نسبتا متوسط بوده است با این حال برخی استارت آپها تغییرات قابل توجهی در میزان درآمد خود داشته‌اند. ۱۶ درصد استارت آپها بیان کرده‌اند که درآمد آنان حدود ۸۰ درصد کاهش یافته است و علت اصلی این میزان کاهش درآمد نیز ناشی از بحران در صنایعی است که به این استارت آپها سرویس می‌دهند. در همین زمان، تعداد کمی از شرکتها رشد را تجربه می‌کنند. از ابتدای بحران، ۱۲ درصد از استارت آپها شاهد افزایش درآمد خود در حدود ۱۰ درصد یا بیشتر بودهاند. به طور کلی می‌توان گفت از هر ۱۰ استارت آپ، یکی از آنان رشد را در دوران بحران کرونا تجربه کرده است. شکل ۴ میزان کاهش یا افزایش درآمد استارت آپها را نمایش می‌دهد.
شکل ۴- تاثیر ویروس کرونا بر روی میزان کاهش یا افرایش درآمد استارت آپها
همانطور که در شکل ۵ نمایش داده شده است میزان رشد و ضرر (آسیب) استارت آپها در دوران بحران کرونا به طور یکسان نمی‌باشد. استارت آپ‌های B2C تقریبا رشد سه برابری نسبت به استارت آپ‌های B2B تجربه کرده‌اند. از طرف دیگر استارت آپ‌های B2B که به کسب و کارهای بزرگ خدمت می‌دهند، نسبت به استارت آپ‌های B2B که به کسب و کارهای متوسط و کوچک خدمت ارائه می‌دهند و استارت آپ‌های B2C ضرر بیشتری متحمل شده‌اند[۱].
شکل ۵- مقایسه تاثیر ویروس کرونا بر میزان کاهش یا افزایش درآمد استارت آپ‌های فعال در کسب و کارهای مختلف
-
مدیریت و عملیات
بیش از دو سوم استارت آپها از دسامبر سال ۲۰۱۹ هزینه‌های خود را کاهش داده‌اند، در این میان برخی استارت آپها هزینه‌های خود را به صورت قابل توجهی کاهش داده‌اند. همچنین از نظر زمان تصمیم‌گیری‌ها برای کاهش هزینه، استارت‌اپ‌های آسیایی زودتر اقدام به کاهش هزینه‌های خود کرده‌اند. شکل ۶ و ۷ میزان کاهش هزینه استارت آپها را نمایش می‌دهد[۱].
شکل ۶- میزان کاهش هزینه استارت اپ‌ها
شکل۷- میزان کاهش هزینه‌های استارت اپ‌ها در قاره‌های مختلف
-
سیاست
براساس بررسیهای انجام شده، ۳۸ درصد استارت آپها کمکی دریافت نکرده‌اند و انتظاری نیز برای دریافت کمک ندارند. در عین حال، ۱۶ درصد در حال حاضر پشتیبانی نمی‌شوند اما انتظار دارند به آنان کمک شود، ۴۶ درصد استارت آپ‌های باقیمانده در حال حاضر کمک دریافت می‌کنند. همچنین براساس نظر‌سنجی انجام شده از مدیران و بنیانگذاران استارت آپها، چهار سیاست‌گذاری برتر را به منظور پشتیبانی و حمایت در دوران کرونا و بحران به ترتیب به صورت ذیل بیان نموده‌اند:
-
۲۹% از شرکت‌کنندگان ارائه کمک‌های نقدی برای حفظ نقدینگی را پیشنهاد داده‌اند.
-
۱۸% از شرکت‌کنندگان بکارگیری ابزارهایی برای تقویت سرمایه‌گذاری را عنوان کرده‌اند.
-
۱۷% از شرکت‌کنندگان پشتیبانی و حمایت از کارمندان (مانند کمک هزینه‌های مکمل حقوق و دستمزد) را پیشنهاد داده‌اند.
-
۱۲% از شرکت‌کنندگان دریافت وام برای حفظ نقدینگی را پیشنهاد داده‌اند[۱].
-
دسته‌بندی استارت‌آپ‌ها براساس برنده یا بازنده بودن در دوران بحران کرونا
به‌طور واضح ده‌ها بخش وجود دارد که به احتمال خیلی زیاد تحت تأثیر شیوع کرونا ویروس در شرایط بحرانی قرار می‌گیرند. برنامه‌های مربوط به قرارملاقات، برنامه‌های رزرو کنسرت، برنامه‌های فناوری آموزشی، استارت‌آپ‌های will-writing، برنامه‌های تناسب اندام، ابزار دورکاری و استارت‌آپ‌های استخدام نمونه‌هایی از استارت‌آپ‌ها و برنامه‌هایی هستند که از نظر مالی تحت تأثیر این بحران قرار گرفته‌اند.
در گزارشی که توسط سایت سیفتد[۱] (یکی از سایت‌های فعال در حوزه استارت آپ) ارائه شده است، استارت آپ‌های برنده و بازنده در دوران بحران کرونا در ۶ بخش دسته‌بندی شده است که در جدول زیر ارائه می‌گردد[۲،۳].
4- تاثیر بلندمدت کووید ۱۹ در بخش‌های فرعی فناوری
-
سخت افزار/نرم افزار
-
راه‌اندازی خطوط تولید تلفن‌های هوشمند جدید ممکن است به دلیل محدودیت‌های زنجیره تامین به تعویق بیفتد. کاربران تلفن‌های همراه نیز ممکن است از تعویض دستگاه‌های خود به دلیل بی اعتمادی به تولید‌‌‌‌کنندگان منصرف گردند.
-
در حالی که کارخانه‌ها در آسیا در حال بازگشایی هستند، بسیاری از شرکتها در حال تجربه چالش‌هایی هستند که کاملا در تولید اثر گذار است که این تاثیر کوتاه‌مدت و بلند مدت میتواند قابل‌توجه باشد.
-
برخلاف کمبود قطعات و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن زنجیره‌های تامین که صنعت را به دنبال خود می‌کشد، نرم‌افزار رشد فزاینده‌ای داشته است.
-
شرکت‌هایی که از فناوری‌های کار از راه دور استفاده می‌کنند ، در حال حاضر افزایش تقاضا دارند زیرا کسب و کارها قابلیت‌های اجرایی از راه دور خود را افزایش می‌دهند.
-
نرم‌افزار امنیتی مزایای سفارش سوم(third-order benefits) را از نیروی کار از راه دور شاهد خواهد بود. هزینه‌های IT برای نرم افزارهای امنیتی با افزایش رقابت سازمانها برای ایمن‌سازی نقاط پایانی(endpoint) ، به ویژه ابزارهای مبتنی بر cloud ، مدیریت log و VPN افزایش می یابد.
-
شرکت‌های سخت‌افزاری ممکن است شاهد تقاضای زیادی از شرکت‌هایی باشند که سفارشات فراوانی را برای لپ‌تاپ و دستگاه‌های سیار برای حمایت از کارمندانی که در حال حاضر از خانه کار می‌کنند، قرار می‌دهند[۴].
-
خدمات IT
-
پیش‌بینی‌های مربوط به هزینه فناوری اطلاعات، تقاضای مداوم برای خدمات زیرساخت ابری و افزایش بالقوه هزینه‌های نرم‌افزارهای تخصصی را نشان می‌دهد. پیش‌بینی‌ها همچنین نشاندهنده افزایش تقاضا برای تجهیزات ارتباطاتی و خدمات مخابراتی است زیرا سازمانها کارکنان را به کار در خانه تشویق می‌کنند و مدارس به دوره‌های آنلاین روی آورده‌اند.
-
اکثر سازمانها، تکنولوژی لازم و پشتوانه قوی فناوری اطلاعات برای طرح تداوم کسب و کار(BCP(Business-continuity plan)) معتبر را ندارند. به سبب افزایش سناریوهای دورکاری، دپارتمان‌های فناوری اطلاعات نقش بیشتری در BCPهای آینده خواهند داشت و در تهیه دستگاهها، راه‌اندازی شبکه منعطف و ایمن، سیستم‌های بازیابی بلایا، امنیت فناوری اطلاعات و غیره به کمک ارائه‌دهندگان خدمات فناوری اطلاعات نیاز خواهند داشت.
-
نیاز به دسترسی سریع‌تر به داده‌ها و اتوماسیون موجب افزایش تمرکز روی تجهیزات شبکه و ارتباطات که پیش از این وجود نداشت، گردیده و به پیاده سازی شبکه ۵G و اتخاذ تجهیزات ۵G سرعت می‌بخشد[۴].
-
نیمه هادی‌ها
-
تامین مواد اولیه مانند آلومینیوم، مس و مواد شیمیایی با تاخیر در تحویل فصلی(یک چهارم سال) دچار اختلال شده و شارژ مجدد موجودی نیز مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.
-
اقدامات نزدیک به مدت منجر به اختلال در تامین و و بالا و پایین شدن زنجیره ارزش تولید الکترونیکی شود که این امر ممکن است منجر به کمبود مولفه ها و انسداد در ساخت و تولید سیستم‌ها گردد.
-
در دراز مدت‌تر، ممکن است برنامه‌های زمانی تولید محصولات جدید به تاخیر افتاده و استراتژی‌های ورود به بازار محصول نیاز به تغییرداشته باشد تا بتواند شتاب زنجیره ارزش را برآورده کند (طراحی‌ها، تصمیمات، و غیره). تأخیرها همچنین میتواند منجر به کاهش مشارکت در جلسات مشتری ، جلسات داخلی و رویدادهای خارجی شود.
-
در دراز مدت شرکتها می توانند نیاز به رسیدگی به ریسک‌های ناشی از تراکم جغرافیایی و عدم انعطاف‌پذیری برای جلوگیری از برخی نقاط خرابی و محدود کردن اختلالات در آینده داشته باشند.
-
تجهیزات شبکه
-
افزایش استفاده از نرم افزار کنفرانس از راه دور بواسطه ترغیب کارمندان شرکت‌های با فناوری بیشتر به برقراری ارتباط از راه دور، مزایای بالقوه‌ای برای شرکت‌هایی دارد که تکنولوژی‌هایی را از قبل در آن فضا مستقر نموده‌اند.
-
نیاز به دسترسی سریع‌تر به داده‌ها و اتوماسیون موجب افزایش تمرکزی روی تجهیزات شبکه و ارتباطات می‌گردد که پیش از این وجود نداشته و تسریع در بکارگیری شبکه ۵Gو اتخاذ تجهیزات ۵G می‌گردد[۴]